Prvi alarm mi se upalio odmah nakon prvih par stranica knjige - kada u uvodu knjige koja ima skoro 800 strana, autor ima potrebu da objasni o čemu se to uopšte u knjizi radi, zato što na svakom koraku nailazi na, po njegovim rečima, pogrešna ili netačna tumačenja njenog sadržaja, to je poprilično snažan indikator da ispred mene leži neizvesno čitalačko putovanje, koje bi moglo da se pretvori u lutanje različitim haotičnim stranputicama autorovog pripovedačkog elana. U principu, sada kada pogledam unazad, često je tako i bilo. Trebalo mi je skoro pola godine da, od uvodnog teksta, dovučem priču do samog kraja, ili hajde da se pesnički izrazim - šest meseci mi je trebalo da moju izudaranu i oštećenu čitalačku barku uvedem u sigurnu arhivatorsku luku knjiga pročitanih i prepuštenih laganom zaboravu.
Dobro, a o čemu se uopšte radi u ovoj knjizi? Knjiga, mislim da neću pogrešiti ako kažem, ima kultni status, ali danas se ne radi o nepoznatom delu, nepoznatog autora, već o radu koji je dobio Pulicerovu nagradu, a reference na nju sam sretao od raznoraznih brojnih i oduševljenih komentatora na sajtovima poput Redita i Hakernjusa, do pominjanja u udžbeniku iz Kognitivne psihologije, univerziteta u Beogradu. Sam naslov približava oblasti kojih se knjiga dotiče - Gödel je austrijski matematičar koji je izveo revoluciju u logici u prvoj polovini XX veka, Escher je umetnik koji je stvarao inspirisan rekurzijama, paradoksima, samoreferencama, dok je Bah muzičar čiji je stvaralački genij donosio usklađenost matematičke prezicnosti i, takođe, neobičnih rekurzija u komponovanju svojih dela.
I sada zamislite sve ovo, pa dodajte na to analizu organizacije nervnog sistema, biologije, analize DNK, pitanje prirode ljudske svesti, veštačke inteligencije, matematike, muzike, poezije, filozofije, zen budizma, kompjuterske nauke i dobićete deo sadržaja koji su pomenuti u knjizi. Pored standardnih poglavlja, kao međuigre između glavnih tema, ubacivani su različiti dijalozi između Ahila, kornjače i još nekoliko raspričanih životinjskih likova. Mogu da kažem da su mi delovi knjige bili jako zanimljivi, u delovima sam se gubio, pogotovo onim vezanim za matematiku, a pogotovo uzimajući u obzir protok vremena i to da dokazi koje sam pročitao i kroz koje sam prošao na početku knjige, mi nisu uopšte bili sveži u sećanju par meseci kasnije. Neke stvari u vezi “čudnih petlji” koje Daglas stalno pominje, bile su mi zanimljive i intuitivno bliske, iako još nisam siguran gde da smestim sve te brojne opise i paralele. Mislim da je knjiga morala biti bar duplo kraća i fokusiranija - sa druge strane ona je svojevrsno životno delo autora, kome je posvetio godine svog života i ona je u tom pogledu vrlo ličan dokument razvoja njegovog mišljenja i razmišljanja i razumem zašto je na kraju imala ovaj oblik. Ali bojim se, da taj oblik nije baš odgovarajući za mene, koji nekad u danu mogu da posvetim samo 15ak minuta čitanju, a nekada ni toliko. (Sa te strane, mentalna nota za budućeg mene, moraću da pažljivije biram šta ću da čitam, uzimajući u obzir nedostatak slobodnog vremena i širinu interesovanja. Takođe, potražiti kraći fokusiraniji osvrt na Godela i njegov “completeness theorem”). Uglavnom, za kraj osvrta najbolje je da pustim samog autora da kaže o čemu se ovde uopšte radi, iz pomenutog uvoda u knjigu, pošto je tu sažeo sve te silne stotine strana koje je ispisao:
In a word, GEB is a very personal attempt to say how it is that animate beigns can come out of inanimate matter. What is a self, and how can a self come out of stuff that is selfless as a stone or a puddle? What is an “I”, and why are such things found (at least so far) only in association with, as poet Russel Edson once wonderfully phrased it, “teetering bulbs of dread and dream” - that is, only in association with certain kinds of gooey lumps encased in hard protective shells mounted atop mobile pedestals that roam the world on pairs of slightly fuzzy, jointed stilts? . . . This preface is not the time and place to go into details - indeed, that’s why the tome you’re holding was written, so it would be a bit presumptuous of me to think I could outdo its author in just these few pages - but one thing has to be said straight off: the Godelian strange loops that arises in formal system in mathematics (i.e., collections of rules for churning out an endless series of mathematical truths solely by mechanical symbol-shunting without any regard to meanings or ideas hidden in the shapes being manipulated) is a loop that allows such a system to “percieve itself”, to talk about itself, to become “self-aware”, and in a sense it would not be going too far to say that by virtue of having such a loop, a formal system acquires a self.
Last modified on 2023-04-29